مبحث سوم اهمیت وقت از دیدگاه بعضی صحابهy و دیگر بزرگان دین(رح)

مبحث سوم

اهمیت وقت از دیدگاه بعضی صحابهy  و دیگر بزرگان دین^(رح)

نویسنده : محمد اسماعیل حقانی

تمام یاران پیامبرe و دیگر دوستان خداوندY یقیناً که اهمیت و ارزش وقت را کاملاً درک کرده و مسئولیت خویش را در قبال آن اداء نموده اند و نگذاشته اند که یک لحظه از عمر شان بدون فایده دینی یا دنیوی تلف و ضایع گردد.

و زندگی خویش را مطابق با زندگی سرور و سالار هر دو جهان حضرت محمد مصطفیe ساخته و با انجام دادن اعمال صالح و با استفاده از وقت، این زندگی دنیوی خویش را به حیات طیبه مبدّل گردانیده و افتخار بهترین امت بودن را عملا کسب نمودند. و از همین جهت است که نام نامی شان در صفحات تاریخ، درج شده و تا قیام قیامت بطور احسن باقی خواهد ماند.

                                                                                                        اینک می خواهم بطور گذرا و خلاصه موضوع ارزش وقت، اهمیت دادن به آن و استفاده اعظمی بردن از آن  را از نظر بعضی از این بزرگان  بیان نمایم تا باشد ما هم آنان را برای خود الگو قرار دهیم.

الف: وقت از دیدگاه حضرت عبدالله بن مسعودt:

نقل است که حضرت عبدالله بن مسعودt صحابی بسیار بزرگ پیامبر اسلامY فرموده اند: «من بر هیچ چیزی آن قدر پیشیمانی و افسوس نخوردم که بر گذشتن روزی که آفتاب آن روز غروب کرده و با غروب آن از عمرم کاسته شده در حالیکه در آنروز بر اعمال و کردار نیک خود چیزی نیفزوده باشم.⁽¹⁾

^{منظوراینست که آن بزرگوارهرروزوشب وحتّی هرلحظه زندگی خویش راغنیمت می دانسته وازآن به نحواحسن استفاده می نموده است،وهرلحظه آنراباچنین اندیشه ی سپری می نموده که باگذشت آن ازعمرم چیزی کاسته میشود،نتیجتاً اینکه هرلحظه راپیش  ازدست رفتنش آنراباانجام دادن اعمال صالحه سپری می نموده است.}   

ب: وقت از دیدگاه حضرت عمر بن عبدالعزیزt:  

از سیدنا حضرت عمر بن عبدالعزیزt چنین نقل است که فرمودند: « همانا شب و روز در توکار می کنند(عمر تو را تباه می کنند) پس تو نیز در آنها کار کن و با کار و عمل خویش آنها را سپری کن )⁽²⁾                                                                                                                                 

^این خطاب به خودشان بازمیگردد،یعنی اینکه نفس خودراموردخطاب قرارمیداد،که آمدن شب وروزیک چیزی عادی نیست بلکه آن بخاطری اینست که درهرانسان این شب وروزکاربکنند،وعمرانسان  راروبه اتمام برسانند.بنابراین هرشب وروزکه ورفت دوباره بازنمیگردد،وآن شب وروزی دیگرکه میآیدهمان شب وروزنیست بناءً میفرمود:که آنچنان که آنها درتوکارمیکنند،توهم درآنهاکارکن.یعنی اینکه اگرآنهاازعمرت چیزی راقطع میکنند،پس توباانجام دادن اعمال صالحه وخیرخواهی ونفع دیگران سعی کن ونگذارکه غفلت وتنبلی برتوچیره شوند،وعمرت رابلاعمل به پایان برسانی،وگرفتارخشم وغضب خداوندی گردیده ورسوای دنیا وآخرت ازآن توشود.                                                                  وازاینجاست که گذشته گان میگفتند:ازجمله ی اثرات وعلامات خشم خداوندYبریک بنده اینست که وقت خویش راضایع وتلف کند.یعنی اینکه بدون انجام دادن اعمال صالحه سپری کردن عمر،یکی ازعلامات خشم وقهرخداوندی است.

ج: وقت از دیدگاه حضرت ابی درداءt:

دکتور یوسف قرضاوی مدظله العالی در کتاب خویش(الایمان والحیاه) تحت عنوان(احساس المومن بقیمه الوقت) چنین نقل می کند: « روایت است که حضر ت ابی درداءt در اواخر عمرش روزی برای کشت و زرع کردن درخت از خانه بیرون می آید و زمانیکه می خواهد درخت جوزی را بنشاند، ناگهان بعضی از مردم برایش می گویند: آیا حالا که به سن پیری رسیده ای درخت جوزی را می نشانی در حالیکه  این درخت بعد از مدت بسیار دوری میوه می دهد؟

آنجاست حضرت ابی درداءt در جواب شان  چنین می فرماید: چه مشکلی است که ثواب و اجر آن از من باشد و میوه و ثمر آن از دیگران؟!(3).                                               د:وقت ازدیدگاه حسن بصری (رح):

     دراین زمینه ازایشان چنین نقل است که میفرمود:ای آدمی زاده،توهمین چندروزهستی.یعنی عمرتوازهمین چندروزتشکیل یافته،هرروزیکه میگذردقسمتی ازعمرت میگذرد.میفرمود:من مردمی رادیدم که حرص ایشان براوقاتشان بیشترازحرص شما برزروسیم دنیاوی تان بوده است.^(4).                                                                                    

خودحسن بصری(رح)یکی ازتابعین معروف میباشد.ودرآن فرموده ی ایشان که من مردمی رادیدم منظور شان صحابهtاست،که درواقع آن بزرگوارصحابه هاراتعریف میکندکه آنان ارزش وقت راکاملاًدرک کرده بودند چنانکه حریص براستفاده ی خوبترازهرلحظه ی زندگی خویش بودند،که مردمهای زمانهای بعدی حریص بردرهم ودینارومادیات زودگذردنیاوی هستند.

ه:وقت ازدیدگاه امام شافعی(رح):

چناکه ازایشان نقل است که دررابطه باارزش وقت چنین فرمودند:(الوقت سیف ان لم تقطعه یقطعک)یعنی اینکه وقت مانندشمشیربرّان است،که خیلی سریع وزودگذراست.پس اگرانسان درآن کمی ازخودسستی وغفلت رانشان دهد، عمرش راتباه میکند.یقیناًگذشت ومرور هرلحظه وقت چیزی اززندگی انسان راقطع میکندچنانکه شمشیرتیزی که بروی چیزی زده شود،آن شی راقطع میکند.(5). درواقع درآن قول امام شافعی (رح)یک مثالی برای وقت بیان شده است که وقت  مثل شمشیراست وجه مناسبت دربین شان همان تیزی وسرعت وزودگذری شان است.       

و- وقت ازدیدگاه عرفا:            

^{وقت درنزد عرفا عبارت اززمان حاضراست که درمیان زمان ماضی وزمانآینده قراردارد،زیراکه} گذشته،گذشته استوآینده هم معلوم نیست که چه میشود.پس زمان حاضررابایدغنیمت بدانیم چونکه گفته اند:(اغتنم الفرصته بین العدمین)وغنیمت دانستن وقت آنست که بذکراللهYوشکرنعمتهای بیشمارشصرفشود.                                                                                                 مولانامیفرماید:

                                                                                                                           صوفی ابن الوقت باید ای رفیق                       نیست فردا جستنت شرط طریق(6).                

ازابوعلی دقاق(رح) نقل است که فرمود:وقت آنست که تودرآنی ،اگرمصروف بدنیای پس وقت تو همان دنیا است،واگر به فکرآخرت وعقباِ،وقت توهمان عقبی است،اگردرنشاطی وقت توهمان نشاط است....... واگر درغم واندهی پس وقتت همان غم واندهست.                             

ومیگویند:که الوقت سیف یعنی هرکسی با شمشیر نرمی کند،سلامتی یابد،وهر کسی درمقابل آن درشتی کند،خسته وذلیل میگردد.مثل آنست که هرکسی حکم اوراگردن نهدکامیاب میشود،وهرکسی بااومعارضه ومقابله کند،وبه ترک خواسته ورضای وی عمل کند،اندرضلالت وبدبختی قرار میگیرد.ونیزمیگویند:هرکسی وقت بااوبسازد،وقت اووقت بود،وهرکسی که وقت باوی نسازدوقت بروی مقت بود.(7)  چی قدر زیبا که بزرگان دین مبین اسلام قدر و ارزش این نعمت را دانسته و از آن به خوبی استفاده نمودند                                                                           

پا نویشت ها:                                                             

1- دکتور یوسف قرضاوی،ارزش وقت درزندگی انسان،مترجم:دکتورمحمودابراهیمی

1- دکتور یوسف قرضاوی،ارزش وقت درزندگی انسان،مترجم:دکتورمحمودابراهیمی،بهار1379ه ش،ناشر:انتشارات کتاب،ص 13.

2- دکتوریوسف قرضاوی،همان،ص28.

3- دکتوریوسف قرضاوی،الایمان والحیات،مؤسسه الرساله بیروت- شارع سوریا الطبعة الثا لثة عشر-1987م ص 305.

4- ابوغدّه عبدالفتّاح،ارزش وقت نزدعلماء اسلامی،مترجم:محمدعلی خالدی (سلطان العلماء)،تیرماه 1386ه ش،ناشر:ایلاف،ص27.

5-

6- شایق جمال،تصوّف،ص45.

7- ابوعلی حسن ابن احمدعثمانی،رسالةقشیریة،ناشر:نشرعلمی فرهنگی کتیبه،صحافی افست،چاپ هفتم1381ه ش،ص90