وبلاگ رسمی دکتور محمد طاهر قاسمی
باز تابی از آثار علمی و تحقیقی اندیشمند جوان افغان به زبان های عربی و فارسی
وبلاگ رسمی دکتور محمد طاهر قاسمی
باز تابی از آثار علمی و تحقیقی اندیشمند جوان افغان به زبان های عربی و فارسیدرباره من
محمد طاهر قاسمی فرزند حاجی عبد الظاهر در سال 1363 در قریه زهکن ولسوالی اناردره ولایت فراه تولد گردیده تعلیمات ابتدائی خویش را در مکتب متوسطه زهکن الی صنف ششم سپری نمود وی بعد از تغییرات سیاسی در سال 1375 ترک تعلیم نموده و سپس در سال 1377 تعلیم خویش را در فراگیری علوم دینی آغاز نمود و بعد از تغییرات سیاسی بار دیگر در سال 1380در دار العلوم عالی غیاثیه داخله نموده و در سال 1382 از صنف داوزدهم فارغ گردیده و در سال 1383 از طریق امتحان کانکور به پوهنخی شرعیات پوهنتون هرات راه پیدا کرده و در سال 1386 از این پوهنخی فارغ شده است و متعاقباً درسال 1387 در دار العلوم عالی غیاثیه به حیث استاد معرفی شده و در سال 1390 توسط بورسیه تحصیلی عازم دانشگاه بین المللی اسلام آباد گردیده و در اواسط سال 1393 از این دانشگاه با مدرک ماستری فارغ شده است و رساله ی خویش را تحت عنوان (مشاهد الآخرة فی سور المفصل - جزء عم- ) نوشته و از آن موفقانه دفاع نموده است ، ایشان در اوایل سال 1395 ضمن حفظ بست استادی در دار العلوم عالی غیاثیة من حیث رئیس در پوهنخی شرعیات و علوم اسلامی موسسه تحصیلات عالی الغیاث معرفی شده و ایفای وظیفه نموده است که متعاقباً در اوایل سال 1396 از تمام وظائف رسمی خویش استعفاء نموده و برای فراگیری مقطع دوکتورا عازم دانشگاه بین المللی اسلامی اسلام آباد گردیده و اکنون در مقطع دوکتورا در رشته تفسیر و علوم قرآن در دانشکده اصول الدین این دانشگاه مشغول تحصیل و پژوهش می باشد .
ادامه...
مبحث اول اهمیت وقت از دیدگاه قرآن کریم
مبحث اول
اهمیت وقت از دیدگاه قرآن کریم
نویسنده : محمد اسماعیل حقانی
خداوند متعال ارزش و اهمیت وقت را در کتاب دارین خویش در آیات متعددی بیان نموده که همه آنها ارزش و اهمیت وقت را نشان می دهند.
اینک بنده بعضی از آن آیات را از جهات متعددی ذیلاً مورد بررسی قرار خواهم داد:
الف: اولاً اینکه از جهتی خداوند متعالY وقت را به عنوان یک نعمت بسیار بزرگی بیان کرده است، چنانکه می فرماید:
] و سَخَّر لَکُمُ اللَیلَ وَالنَّهارَ[ (1)
(در خدمت شما قرار داد شب و روز را)
و در ادامه آیه مذکوره خداوند متعالY می فرماید: «اگر بخواهید که تمام نعمت هایی را که من برای شما عطاء نموده ام، بشمارید، نمی توانید.»
در حالیکه در این آیه مبارکه خداوند متعالY اولاًبطور خصوص از نعمت آفتاب، مهتاب، شب و روز ذکر بمیان آورده و بعداً بطور عموم فرموده: «که برای شما داد از همه آنچه را که از او خواستید.»
پس این خود نکته ای ظریفی است که دراینجا به ارزش وقت توجه شده است زیرا که اولاً خداوندمتعال تخصیص و بعداً تعمیم نعمت های خویش را بیان نموده که اهتمام و توجه به شأن مُخَصَّص به است.
یعنی این که خداوند متعالY بطور صریح و واضح از بین تمام نعمت های کثیر خویش به نعمت شب و روز توجه بیشتر و عمیق تری کرده تا به بندگان خویش بفهماند که ای بندگان من وقت خویش را با ارزش بدارید و نگذازید تا وقت تان از اثر سستی و غفلت تان ضایع گردد که سرانجام به ذلت و خواری دنیا و آخرت گرفتار شوید.زیراکسی که ازاین وقت خویش اگراستفاده خوبی راببردکاملاسعادتمندخواهدبود.واین سعادتمندی ممکن نیست مگراینکه انسان تمامی این عمر چندروزه ای خویش را که بعنوان یک وقت است دراطاعت ازفرامین واحکامات خداوندمتعال وسنت رسول گرامی اسلام بسرببردولی اگرکسی که ازاین وقت خویش استفاده خوبی رانبردواین عمرخودرادراطاعت ازخواهشات وهواهای نفسانی خویش بسرببرداوست که ذلت وخواری دنیاواخرت رانصیب شده وسرانجام به عذاب اخرت گرفتارخواهدشد.
چونکه این شبهاوروزهاچنانکه گفته شدازجمله ان نعمتهای است که خداوندمتعال آنهارا دراختیار انسانهاقرارداده وانان رادراستفاده از این نعتهامختارگردانیده است وخودانسانهاهستندکه کاروکاسبی ،تعلیم وتعلم علوم ،آسایش ،خواب.وانواع مسافرتهای سودمندوغیرسومندبرای کسب روزی و....رادرهمین روزهاوشبهاباختیارخویش انجام میدهندوهمه این نعمتهاراخداوندمتعال به فضل خویش دراختیارانسانهاقرارداده است. درحقیقت مجموعه عمرانسان همین وقت اوست .وسیله سعادت ابدی هرانسان وقت اوست ،پایه وزیربنای زندگی نامطلوب ورسیدن به عذاب دردناک ازهمین وقت است بنابراین خودانسان میتواندکه ازوقت خویش استفاده ای خوبی رابگیردووقت خودرادرراهای خیر صلاح جامعه خویش صرف کند واینکه خودرادرصف ملائکه قراردهدو میتواندکه وقت خودرادنبال کارهای یگذراندکه خودرادرصف اخوان الشیاطین قراردهد. ب :وازطرف دیگرخداوندمتعال طول عمررابعنوان یک نعمت بسیاربزرگ بیان نموده که حتی زیادتی عمررادلیلی براتمام حجت قرارداده است.
آنگاه که اهل جهنم عذاب را مشاهده می کنند و بر عذاب گرفتار می شوند از خداوند متعالY در خواست زندگی جدیدی را می نمایند و فریاد می کشند: ای بار الها! از این غذاب سوزان ما را نجات بده و برای ما زندگی دنیا را دو باره نصیب بفرما و ما دو باره نافرمانی دساتیر و احکامات تو را نمی کنیم و اطاعت پیامبرانت را بر خود لازم می گیریم ویک لحظه ازعمرخویش رابغفلت سپری نمینمایم. ولی این درخواست آنان بی معنا و بی فایده است زیراکه آن زندگی یی را که خداوندY برای شان در دنیا داده بود و در طول آن زندگی متوجه به خالق و مالک خویش نشدند و آخرت را فراموش کرده و از گناه و معصیت دست بر نداشتند.بلکه خواهشات وهواهای نفسانی خویش راپیروی کردند ودنبال شیطان رفته وتابع اوشدند.
و انجاستکه خداوندY جواب شان را با چنین سوال کوبنده داده ودیگرجای سوالی برای ایشان باقی نمیگذارچنانکه می فرماید:
] او لم نعمرکم ما یتذکر فیه من تذکر و جاءکم النذیر فذوقوا فما للظالمین من نصیر[ (2)
« آیا به شما به مقدار کافی برای بیداری و تذکر شما عمر ندادیم و آیا بیم دهنده الهی به سراغ شما نیامده پس تمام وسایل نجات در اختیار تان بوده و از آن بهره ای نگرفتید نه از عمر طولانی به هوش آمدید و نه از علائم پیری بیدار شدید، روش انحرافی را در پیش گرفتید و در غفلت تمام آن عمر خویش را بسر بردید پس بچشید عذاب ستمی را که خود بر خود کر دید زیرا که ستمگاران را هیچ یار و یاوری نیست.) (3)
واین عمرطولانی نسبت به این حدیث شریف شصت سال است چنانکه از حضرت ابوهریره tروایت است که رسول خداrفرمودند]اعذرالله الی امرئ امهله حتی بلغ ستین عاما [/.رواه البخاری 11/204 /وفیه قال العلما6 معناه لم یترک له عذرااذاامهله هذه المده یقال/اعذرالرجل اذابلغ الغایت فی العذر(4)
یعنی اینکه خداوندYراهای همه ای عذرهارابسته چونکه برای هرمکلف آنقدر وقت وزمان را که درآن بتوانداموری که برآنها مکلف شده است انجام دهدارزانی کرده است مخصوصا کسانیکه به عمرشصت سالیگی برسند .
اگرچه ازاین حدیث مذکورمعلوم میشود که عمرطولانی شصت سال است لکن درآن هیچ انحصاری هم نیست که تنها همین شصت سال است نه بیشترونه کمتربلکه خداوندYخودبهتردانااست.
ج: از جهت دیگر خداوند متعالY در آیات متعددی نسبت به وقت قسم یاد کرده که ذیلاً بعضی از آنها ذکر می گردد
1- قسم به سپیده ای بامداد مثل آیه 16سوره ی انشقاق ]فلا اقسم بالشفق[. 2- قسم به بامدادوقتیکه نفس می کشدآشکارومعلوم می شود مثل آیه18سوره ی تکویر]والصبح اذاتنفس[.
3- قسم به بامدادوقتیکه هواه روشن شودمثل آیه ی 33سوره ی المدثر]والصبح اذااسفر[.
4- قسم به بامدادوشبهای ده گانه اول ماه ذی الحجه مثل آیه ی اول سوره ی الفجر]والفجرولیا ل عشر[.
5- قسم به روزوقتیکه روشنی آن ظاهر شودمثل آیه ی اول سوره ی الیل]والنهاراذاتجلی [.
6- قسم به چاشت یاربع النهارمثل آیه ی اول سوره ی الضحی ]والضحی .[ 7- قسم به شب وقتیکه تاریک شد مثل آیه ی 17سوره ی التکویر]والیل اذاعسعس[.
8- قسم به شب وقتی که آرام شودمثل آیه ی2سوره ی الضحی ]والیل اذاسجی[.
9- قسم به شب وقتی که همه چیزرادرخودجمع کندمثل آیه ی4سوره ی الانشقاق ]واللیل وماوسق[.
10- قسم به شب وقتی که رفت تاکه روز بیایدمثل آیه ی33سوره ی المدثر ]واللیل اذ ادبر[.
11- قسم به وقتی که تاریکی اش همه جاهارافراگرفت مثل آیه ی اول سوره ی اللیل ]واللیل اذایغشی[.
12- وقسم به تمام اجزای وقت ومطلق زمان بدون قیدشب وروزوامثال آن مثل آیه اول سوره ی العصر ]والعصر[.
دراین آیات فوق الذکروامثال آنها که خداوندYبه بعضی اجزاوقت ویابه مطلق آن قسم یاد کرده است این رامیرساند که خداوندمتعالYاهمیت وقت رابرای بندگان خویش نشان میدهد ،درجاها ئکه قسم به بعضی ازاجزای مخصوص آمده است خاص اهمیت همان جزء رانشان میدهد ودرجاهائکه قسم به مطلق زمان وارد شده است ارزش تمامی اجزائ وقت رانشان میدهد. واین عقیده ی اکثرمفسیرین است که زمانکه خداوندYبه چیزی قسم یادکندارزش واهمیت آن شئ رانشان میدهد.(5).
د: برای نشان دادن اهمیت وقت همین کافی است که خداند متعالY یک سوره خاصی را بنام ( العصر) نازل کرده است که در آن به مطلق زمان قسم یاد کرده است که همه انسانها درذلت اندمگر کسانیکه ایمان آوردندواعمال صالح راانجام داده ویکدیگر راتوصیه به حق پرستی وتوصیه به صبروشکیبای نمایند.
علامه مفتی محمد شفیع عثمانی دیوبندی (رح) در شرح این سوره چنین می فرماید: « سوره عصر سوره بسیار کوچکی از قرآن است اما چنان جامع است که بقول امام شافعی (رح) اگر مردم این سوره را با فکر و اندیشه تلاوت کنند پس بر ای دین و دنیای شان کافی می باشد.
در این سوره خداوندY به زمانه قسم یاد نموده است که بنی نوع آدمی در زیان بزرگی قرار دارند و مستثنی از این زیان فقط کسانی اند که به این چهار چیز پای بند باشند: ایمان، اعمال صالح، نصیحت و وصیت دیگران به حق و وصیت به صبر.
و برای نجات از زیان های دین و دنیا و به دست آوردن نفع عظیم، این نسخه قرآنی از چهار چیز مرکب است، از جمع آنها دو چیز نخست متعلق به خود شخص است و دو چیز دیگر متعلق به صلاح و هدایت دیگران است.
در اینجااین امرقابل ملاحظه است که درمیان قسم وجواب آن باید مناسبتی موجودباشد، عامه ی مفسرین دراین موردچنین فرمودند که ازآن جهت که تمام نشوونما ،حرکات وسکنات، اعمال واخلاق و.... همه درزمان انجام میگیرندواعمالیکه دراین سوره بکاررفته است نیزدرهمین شب وروز وهمین زمانه میباشدپس بااین مناسبت به زمانه قسم یادکرده است(6).
وعلامه فخرالرازی درتفسیرخویش درشرح وتفسیرسوره ی والعصرچنین بیان فرموده اند که خلاصه ی ترجمه ی آن چنین است /خداوندYبه عصرقسم یاد کرده است وخودعصرهمان مطلق زمان است ازآن جهت که تمام اعجا یب وغرایب درزمان ظهورمینمایدودرزمانه است که هرخوشی وناخوشی درآن پدیدمیآیدودرهمین زمانه است که برای بعضی تندرستی وبرای بعضی دیگربیماری وبرای بعضی هستی وبربعضی دیگرنیستی وغیره بوجودمیآید 0
بنابراین هیچ چیزی نخواهدبود که مانندعمرگرانبهاوباارزش باشد زیراکه اگرشخصی سالهای سال ازعمرخویش راتلف وضائع کرده ولی درآخرهمین عمراین توفیق رابیابدکه بهوش آیدوخوب توجه کندوراه ایمان ،توحید واعمال صالح راپیش بگیرد.پس همین توبه وشائسته کاری اش اورا به جنت جاویدان میرساند وآنزمان است که میداندکه گرامی ترین لحظات زندگی اوهمان زمان اندکی بوده است که توبه وبازگشت به سعادت ابدی رادرآن نصیب شده است(7)0
ر-ازجهت دیگراهمیت ارزش وقت دراین است که تمام شعایردین مبین اسلام یک ارتباط بسیار کلی رابه وقت دارند وبوقت تعین شده که همه مؤقت بوقت هستند 0
وهمانگونه که عمر هرانسان وقت اواست هرچیزدردنیا نیزوقت بندی شده است وتمام عبادات ومعاملات به وقت تعین شده است .
مثلا نمازهای فرضی که نماز صبح بوقت صبح ونمازظهر به وقت ظهرو...تعین شده است .نماز جمعه بوقت ظهرمعین شده است ونمازهای سنت مثل سنتهای قبل وبعدازفرضهای پنجگانه نمازتهجد نمازتراویح نمازطلب باران ، نمازکسوف ، نمازخسوف ،نمازاشراق ،نمازضحی ،نمازهای وتر ،نمازهای عیدان وغیره که همه آنهادارای وقت معینی هستند0وبرای روزه گرفتن ماه مخصوصی تعین گردیده وبرای حج ماهای خاصی تعین شده وبرای بیرون کردن زکات مال وامثال آن وقت بخصوصی ثابت گردیده است .
واکثرمعاملات ومقدمات آن نیزازروی وقت ترتیب داده شده است. .آیاچنین نیست که سن بلوغ معین شده است ،سن تمیز ،سن رشد ،دوره ی تکامل که همه بوقت خاصی ازطریق حساب سال وماه معین نشده است ؟0
وآیا سن ازدواج ومدت بقای حمل درشکم مادر ومدت شیرخوارگی و مدت حضانت وامثال آن به همین سال وماه تعین نشده است؟
آیاسالهای درسی ازابتدای گرفته تا متوسطه ولیسه ولیسانسه وماستری وغیره همه ازروی همین سال وماه شمارش وحساب نمیشود؟
وآیا تمام کارمندان دولتی وغیردولتی وتمام مامورین وکارگران و... مزدومعاش شان ازروی همین سال وماه وشب وروز حساب نمیشود ؟
وآیاعده ی زن مطلقه وزن که شوهرش وفات کرده ونیز عده ی زنیکه شوهرش مفقود گردیده است و...همگی ازروی گذشت سال وماه حساب ومورد بررسی قرارنمیگیرد ؟.
جواب ازتمامی همان مذکورین وامثال آنهامثبت میباشد که بلی همه ی آنها ازروی وقت مورد حساب وبررسی قرارمیگیرند نه چیزی دیگر. پس وقت است که درهمه ی آنها بهترین آله ومعیار سنجش میباشد آنچنان معیاری است که درهمه ی آنها نقش اساسی را بازی میکند که بدون ازوقت چیزی دیگری نمیتواند این چنین نقش را داشته ومثل آن معیار مناسبی باشد .
بنابراین معلوم شد که وقت خیلی بیش از تصّور ما انسانها از ارزش واهمیت بالا وخاص خودبرخوردارمیباشد .وازاین جهت است که خداوندYدرآیات بسیار زیادی به اجزاء مختلف وقت قسم یاد کرده است چنانکه دراین مورد درصفحات قبلی سخن گقته .
دانشمندی فرموده است:هرروزی که ازعمر من میگذرد که بهتر ازروزپیش نبا شد،برای من برکتی مباد.(8).
بناءً با اینکه وقت اینقدر ارزش داردپس چیگنه معقول است که یک انسان عاقل،فهمیده وهوشیارعمر خویش را بیهوده صرف کندوازاین دنیای فریبنده بادست خالی وبدون عمل صالحه برود .
پس برما لازم وضروری است که ازهر لحظه ی زندگی خود کمال استفاده را برده وبا انجام دادن اعمال خیریه درس،تعلیم وتعلّم وخیرخواهی به جهان اسلام که همراه با نیة درست واخلاص کامل ومحضاً لله با شد به این زندگی دنیاوی خویش اختتام بخشیده و سرانجام به لطف خداوندY مؤفقیت وکا میابی دنیا وآخرت را نصیب شویم .
پانوشت ها:
1- ابراهیم/34 2- فاطر/37
3- مفتی محمدشفیع عثمانی دیوبندی.معارف القرآن /مترجم محمد یوسف حسین پور چاپ اول زمستان 1379.ه ش تربت جام انتشارات شیخ الاسلام احمد جام ج11 ص355.
4- یحی بن شرف النووی الدمشقی ، ریا ض الصالحین حدیث شماره ی112 ص 67.
5- ابوغده عبدالفتاح ارزش وقت نزدعلمای اسلامی مترجم محمدعلی خالدی(سلطان العلماء )تیرماه 1386 ه ش ناشر ایلاف ص 17.
6- مفتی محمد شفیع عثمانی دیوبندی.همان ج14 ص631.
7- رازی فخرالدین مفاتح الغیب که مشهوراست به تفسیرکبیر (ب ت) ج32ص84.
8- ابو غدّه عبدالفتا ح ارزش وقت نزد علمای اسلامی ص 20.
برچسب‌ها: اهمیت وقت از دیدگاه قرآن کریم, نویسنده, محمد اسماعیل حقانی
(ارزش وقت در نزد مسلمان)
(ارزش وقت در نزد مسلمان)
نویسنده: (دکتر یوسف قرضاوی)
مترجم: سید جاوید (حسینی)
بااحساس ترین فرد درمقابل وقت وزمان همانا یک مسلمان می باشد زیرا او به یقین می داند که در قیامت ازعمرش که در چه راهی گذرانده وازجوانی اش که در چه راهی به مصرف رسانده سؤال وباز پُرس خواهد شد، نباید فرد مؤمن وقت خودرا به سپری کردن کارهای بیهوده وبی ارزش ضایع کرده وبا ارزش ترین مال اش را(وقت) ازدست داده ودرپایان کارهم به دلیل ازدست دادن وقتش جز افسوس وپشیمانی چیزدیگری نصیب اونشود. بدون شک،وقت وزمان نعمت بزرگی است که برای انسان عطا شده وانسان باید درمقابل این نعمت عظیم وستُرگ به گونه عملی آن ازخداوند(جل جلاله) شکر گذاری نماید بدین شکل که از وقت مهیا شده برایش استفاده اعظمی نموده ودرضایع نمودن آن سبب کفران این نعمت عُظمی نگردد.عمر بن عبد العزیز(رح) می فرماید:(شب وروزدرخدمت توگذاشته شده تا تو ازآن به وجه نیک استفاده کنی، پس تلاش کن واین دو نعمت بزرگ را از دست مده) گویا که فرد مسلمان وبا احساس هر روز بادمیدن صبح وباطلوع آفتاب صدای می شنود که برایش نداکرده ومی گوید:(ای مسلمان! من روزجدیدی هستم که تمام اعمالت در ظرف زمانی من صورت می گیرد تلاش کن وسعی نما تا ازمن درست وصحیح استفاده کنی وگرنه وقتی غروب نمودم دیگر تا به روز قیامت برنخواهم گشت) درتارو پود فرد مسلمان باید این احساس وجود داشته باشد که هیچ روزی از روزهایش را بدون کاروتولید سپری نکرده وهمیشه درسعی وتلاش باشد تا این که درمیادین مختلف زندگی موفقترازهرکس دیگراظهاروجود نماید،ونمی توان به این خواسته رسید مگراین که کارهای روزمره را معطل به فردا نکنیم وعمل هرروز را درهمان روز به انجام رسانده وبه پایان به رسانیم.تلاش دربهتر نمودن اعمال امروزازدیروز وفردا ازروزگذشته آن، طولانی نمودن عمربه وسیله انجام اعمال خیر ومفید،باقی گذاشتن علم نافع،اولاد صالح، پروژهای مثمر وغیره اعمال خیری که برای جامعه اسلامی مفید ومثمرثمرباشد همه از ویژه گی های یک فرد مؤمن وخیرخواه است که سعی دارد برای برآورده نمودن اغراض وامیال جامعه وبرای حصول رضای خداوند(جل جلاله) به گونه واقعی وبااخلاص تام خدمت نماید. بدون شک شخصی که همه این منافع عامه را درنظرمی گیرد وگاهً منافع شخصی اش را زیرپا نموده ومنافع عمومی را برآن ترجیح می دهد درنزد خدای متعال اجرش ضایع نگردیده ومزد کامل آن همه ایثاروفداکاری را دریافت خواهد نمود،دُرست مثل ابوالدرداء صحابی پیامبر(صلی الله علیه وسلم) وقتی در هنگام پیری وزمانی که فرتوت وازپا افتاده بود می خواست که نهال جوزی غرس کند مردم برایش گفتند غرس نمودن این نهال برایت چی فائده دارد این نهال سال ها بعد به ثمر نشسته وتو نمی توانی ازمیوه آن استفاده نمائی،او درجواب آنها چی زیبا گفت:(چی مشکلی دارد که من ازثوابش ودیگران ازمیوه اش استفاده نمایند) بلی! این است ویژگی وخصوصیت یک فرد مؤمن که استفاده بهینه ازوقت را ملاک کار خود قرار داده وخدمت به دیگران را باعث افتخارش می داند.(دیگران کاشتند وماخوردیم،مامی کاریم تا دیگران بخورند) .